Birleşmiş Milletler-Uluslararası Ceza Mahkemesi üyesi devletler, İngiliz avukat Karim Khan'ı savaş suçları mahkemesinin bir sonraki savcısı olarak seçti. Fatou Bensouda'nın 9 yıllık görev süresi bu yıl sona erdiğinde uzun ve tartışmalı bir süreci de sona erdirmiş olacak.
BM Genel Sekreter Yardımcısı Khan, bu işi almak için en uygun ve sevilen kişi olarak kabul edildi. Ancak ne Khan ne de diğer adayların hiçbiri, BM Genel Kurul salonunda Cuma günü yapılan seçimleri teşvik ederek konsensüs tarafından atanacak kadar destek almadı.
Khan oylamada 72 oy aldı, 42 oyla İrlanda'dan Fergal Gaynor, 5 oyla İspanya'dan Carlos Castresana Fernandez ve 3 oyla İtalya'dan Francesco Lo Voi ve bir üye de oy kullanmadı.
Khan, Irak'ta İslam Devleti Grubu (IŞİD) tarafından işlenen soykırım, insanlığa karşı suçlar ve savaş suçları iddialarını araştırmak için kurulmuş bir soruşturma ekibine liderlik ediyor.
Kenya Başkan Yardımcısı William Ruto'nun savunma avukatı olarak görev yapan ve hakimleri müvekkiline karşı kovuşturma suçlamalarını atmaya ikna eden ICC'ye yabancı değil.
ICC Savcısı, mahkemenin savaş suçlarını, insanlığa karşı suçları ve soykırımı kovuşturma yetkisi nedeniyle uluslararası hukukun en zorlarından biri olan bir konuma sahiptir.
ABD eski Başkanı Donald Trump yönetimi, geçen yıl Gambiya doğumlu Bensouda'ya ve Amerikalılara karşı savaş suçları iddialarını araştırmaya devam ettiği için en iyi yardımcılarından birine yaptırım uyguladı, ancak mahkeme geçmişte Afrika suçlarına odaklandığı için eleştirildi.
Biden yönetimi daha az çatışmacı bir çizgiye işaret etti, ancak “kabul edilemez” önlemlere saldıran Bensouda'ya karşı yaptırımları düşürüp düşürmeyeceğini söylemedi.
Yeni savcının ilk görevleri arasında Afganistan'daki savaş suçları soruşturması ve Gazze'deki 2014 işgalci rejim İsrail-Filistin çatışması ile ilgili son derece tartışmalı soruşturma hakkında bir sonraki adımların belirlenmesi yer alacak.
Geçen Cuma verilen büyük kararda, ICC'nin bir ön duruşma odası, Lahey'in Batı Şeria, Gazze Şeridi ve Doğu Kudüs'te işlendiği iddia edilen savaş suçları nedeniyle İsrail ve Filistinliler hakkında ceza soruşturması açma yetkisine sahip olduğuna karar verdi.
Bensouda tarafından açılan beş yıllık bir ön soruşturma sonrasında, kapsamlı bir soruşturmanın da yolunu açıyor. Bensouda, 2019'da bir cezai soruşturmanın onaylanması halinde 2014 İsrail-Hamas çatışmasına (Koruyucu Kenar Operasyonu), İsrail'in yerleşim politikasına ve 2018'den itibaren Gazze sınırında Hamas liderliğindeki protestolara İsrail'in tepkisi ve uyguladığı şiddete odaklanacağını belirtti.
Başbakan Benyamin Netanyahu karar hakkında şunları söylemişti: "ICC bir kez daha yargı kurumu değil, siyasi bir organ olduğunu kanıtladı. ICC, gerçek savaş suçlarını görmezden geliyor ve bunun yerine, ICC üyesi olmayan ve hukukun üstünlüğünü kutsayan güçlü bir demokratik (!) hükümete sahip bir devlet olan İsrail devletini takip ediyor.”
Bu kararda Netanyahu, "ICC, demokrasilerin kendilerini terörizme karşı savunma hakkını ihlal etti ve barış çemberini genişletme çabalarını baltalayanların eline geçti. Vatandaşlarımızı ve askerlerimizi yasal zulümden her şekilde korumaya devam edeceğiz.”
Seçim süreci ve ICC'nin Taraf Devletler Meclisi'nin savcı adayları üzerinde sıkı arka plan kontrolleri yapmadığı iddia edilen başarısızlık, mahkeme ile çalışan sivil toplum gruplarından eleştirilere yol açtı.
Kapalı toplantıların ayrıntılarını tartışmak için anonimlik koşuluyla konuşan bir diplomat, Bensouda'nın olası haleflerini tartışmak için yapılan toplantıların çoğunun, üye ülkelerin gayri resmi “koridor” toplantıları sırasında endişelerini tartışmasını neredeyse zorlaştırdığını söyledi.
İngiliz avukat ve insan hakları uzmanı Khan, Libya lideri Muammer Kaddafi'nin oğlu Seif el-İslam da dahil olmak üzere çeşitli ICC davalarında savunma avukatı olmuştur.
Han geçtiğimiz günlerde İslam devleti grup suçlarıyla ilgili BM özel soruşturmasına başkanlık etti ve Nürnberg'deki Nazi liderlerinki gibi bir yargılama çağrısında bulundu.
ICC, Ruanda ve Eski Yugoslavya gibi ülkelerdeki zulümler için adalete giden tek yolun ayrı mahkemeler olduğu yıllar sonra dünyanın tek kalıcı savaş suçları mahkemesidir.
/The Times of İsrael’den tercüme ve edit Abdullah Yiğit