Lübnan Hizbullah Hareketi Genel Sekreteri Seyyid Hasan Nasrallah’ın Filistin İslami Direniş Hareketi/Hamas ile Suriye hükümeti arasındaki ilişkileri düzeltmeye yönelik çabaların olumlu bir seyir izlediğini açıklamasının ardından uluslararası basın iki taraf arasında olası bir uzlaşıya yönelik haberlerle yankılanıyor.
Hasan Nasrallah Lübnan El Mayadin televizyonuna 27 Aralık’ta verdiği kapsamlı röportajda “Bu ilişkilerin onarılması elzem ancak bu biraz zaman alacak” diye konuşmuştu.
Hasan Nasrallah, Hamas Siyasi Büro Şefi İsmail Haniye ile geçen aylarda Beyrut yakınlarında gerçekleştirdiği bir dizi görüşmede Şam yönetimiyle uzlaşı, İran’a yönelik husumet ve işgalci İsrail ile Arap devletleri arasındaki normalleşme anlaşmaları gibi stratejik meseleleri ele aldıkları belirtilmişti.
Hamas ile Suriye hükümeti arasındaki ilişkiler Suriye’de 2011’in sonunda patlak veren isyanlarla birlikte kötüye gitmeye başladı. Hamas ilk etapta Suriye’deki varlığının siyasi bedelini ödediğini düşünerek çatışmalar karşısında tarafsız bir tutum takınmış, ancak 2012’nin başında da ülkeden ayrılmıştı.
Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad ise Hamas’ı Suriyeli muhaliflere ve dış destekli terör gruplarına destek vermek ve hareketin bazı üyelerini muhalif grupların safında Şam hükümetine karşı savaşmakla suçlamıştı. Ayrıca Suriye’den ayrılmayan Hamas üyeleri tutuklanmış hareketin ve hareket üyelerinin ülkedeki mal varlıklarına da el koymuştu.
Hamas yetkilileri Al-Monitor’un Suriye hükümetiyle uzlaşıya dair soruları yanıtsız bıraktı. Lübnan’da bulunan Hamas’a yakın kaynaklar ise hareketin üyelerine müzakereleri sekteye uğratmamak adına konuya dair basın yasağı getirdiğini açıkladı. Kaynakların verdiği bilgilere göre İran ve Hizbullah aracılığında yürütülen müzakerelerde önemli bir gelişme kaydedilmiş durumda.
Hasan Nasrallah ile Haniye arasında geçen aylarda Beyrut’ta gerçekleştirilen görüşmelerde Suriye hükümetiyle uzlaşının yanı sıra İran liderliğinde, Suriye, Hizbullah ve Hamas’ı kapsayan bölgesel ittifak eksenini olumsuz etkileyen konular da ele alındı.
2021’de bazı Hamas liderlerinin Şam’a dönmesinin muhtemel olduğunu belirten kaynaklara göre taraflar uzlaşının önündeki zorlukların farkındalar ancak bunların aşılması gerektiğini de kabul ediyorlar.
Hamas 30 Aralık’ta işgalci İsrail’in Şam’da bir Suriyeli askerin ölümüne yol açan bombardımanını kınadı. İran ve Hizbullah aracılığında süren müzakereler İsmail Haniye’nin Hamas’ın yeni siyasi büro şefi seçildiği 2017 seçimlerinden sonra başladı. Şam yönetimi Hamas-Suriye ilişkilerinin kopmasından Suriye’deki protestoları kınamayı reddeden Halid Meşal liderliğindeki eski Hamas yönetimini sorumlu tutuyor. Meşal Gazze Şeridi’nde düzenlenen bir Hamas töreninde de Suriye muhalefetinin bayrağını taşımıştı.
İranlı bir parlamenter ise isminin açıklanmaması kaydıyla Al-Monitor’a şöyle dedi: “Hamas ile Suriye arasındaki ilişkileri düzeltmeye yönelik çabalar olumlu seyir izliyor ve yakında sonuca ulaşacaktır.”
Bu çabalara, geçen yıl ocak ayında suikast sonucu hayatını kaybeden İran Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani’nin önayak olduğunu belirten parlamenter, şimdi süreci Hizbullah ile işbirliğinde Devrim Muhafızları ve İranlı yetkililerin sürdürdüğünü kaydetti.
Parlamenter şöyle devam etti: “Müzakereler, silahlı grupların Suriye topraklarının büyük bölümünde bertaraf edilmesiyle hız kazandı. Suriye hükümeti ve (Direniş Ekseni’nin) diğer tarafları (İranlı nükleer fizikçi Muhsin) Fahrizade ile öncesinde Sülaymani’ye düzenlenen suikastların ardından bölgeyi bekleyen tehlikenin farkına vardılar. Gazze’deki Filistin direnişine silah tedarik edilen kanalların kesilmesinin de bunda etkisi oldu.”
Hamas’ın Suriye devriminde benimsediği tutum, Suriye hükümetinin iki başat müttefiki İran ve Hizbullah’la olan ilişkilerini de baltaladı ama bitirmedi. Bu bağlar, şu an sürdürülen müzakerelerde kolaylaştırıcı rol oynuyor. Şam ile görüşmeleri hareket adına Hamas Siyasi Büro Şefi Yardımcısı Salih El Aruri yürütüyor.
Nablus’taki Ulusal En Neceh Üniversitesi’nden siyaset bilimci Abdüssettar Kasım’a göre Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad’ın uzlaşıyı kategorik olarak yıllarca reddetmesinin ardından Suriye hükümetini Hamas’la ilişkileri düzeltmeye iten bir dizi etmen söz konusu. Bunların başında ABD ordusunun bölgedeki faaliyetleri, ABD ve işgalci İsrail’in, İran, müttefiki Hizbullah ve Gazze’deki silahlı grupları hedef alacağına dair tedirginlik ve Suriye’nin kuzeyinde muhaliflerin elinde bulunan toprakların akıbetine ilişkin belirsizlikler geliyor.
Abdülsettar Kasım Al-Monitor’a şöyle dedi: “Suriye ve Lübnan’da yakın olduğum bazı kişilerden duyduğum kadarıyla, İran ve Hizbullah bu yıl Esad’a Hamas’la uzlaşı konusunda büyük baskı yaptılar.” Kasım da Hamas liderleri ve aktivistlerinin ilerleyen aylarda Şam’a dönecekleri kanısında.
Hamas’a yakın siyasi uzman İbrahim El Madhun da Hamas ve Suriye hükümeti arasındaki uçurumun arabuluculuk çabalarıyla büyük ölçüde kapandığını görüşünde. Al-Monitor’a konuşan Madhun hareketin İran liderliğindeki eksenle ilişkilerinin ilerleyen aylarda daha da düzeleceğini söyledi. Madhun’a göre işgalci İsrail ile Arap devletleri arasında imzalanan normalleşme anlaşmaları Hamas’ı Suriye, İran ve Hizbullah’a daha da yakınlaştırdı.
Hamas Şam’daki varlığını sürdürürken Suriye hükümetinin harekete yaptığı katkılara dair pek çok açıklama yapmıştı. Bu katkıların başında Siyonist İsrail ile savaşta kullanılmak üzere Hamas ve Gazze Şeridi’ndeki diğer Filistinli gruplara tedarik edilen Kornet füzeleri geliyor.
/Ahmed Abu Amer
/Al Monitor